Krótki Przewodnik do wykorzystania Protokołu Fakultatywnego do KPON ONZ

Krótki przewodnik skupia się na protokole fakultatywnym do Konwencji ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych (KPON). Jego celem jest wyjaśnienie, jak działa protokół fakultatywny, i jak może być wykorzystywany przez osoby i organizacje, aby dochodzić swoich praw wynikających z KPON. Prezentuje również przykłady użycia protokołu fakultatywnego w celu skutecznego przeciwstawienia się łamaniu praw człowieka w Unii Europejskiej (UE).

1. Czym jest Protokół Fakultatywny?

Jak wyjaśniono w Podręczniku dla Parlamentarzystów[1], „protokół fakultatywny jest instrumentem prawnym związanym z istniejącym traktatem, który dotyczy kwestii, których traktat podstawowy nie obejmuje lub nie obejmuje w wystarczającym stopniu.” Nazywa się fakultatywnym, ponieważ kraje, które ratyfikowały Konwencja nie muszą ratyfikować protokołu fakultatywnego. W odniesieniu do państw członkowskich UE, wszystkie z wyjątkiem jednego z państw członkowskich (Irlandia) ratyfikowały KPON, w tym sama UE. Jednak następujące państwa członkowskie nie ratyfikowały protokołu fakultatywnego: Bułgaria, Czechy, Holandia, Polska i Rumunia; i Unia Europejska. Oznacza to, że osoby niepełnosprawne i organizacje pozarządowe w tych krajach nie mają dostępu do procedur dostępnych w ramach protokołu fakultatywnego.

Pełny tekst protokołu fakultatywnego jest dostępny tutaj.

2. Jak można wykorzystywać Protokół Fakultatywny?

Protokół fakultatywny przewiduje dwa rodzaje postępowania:

a) Indywidualna procedura komunikacji

Dzięki temu osoby lub grupy osób mają możliwość złożenia skargi do Komitetu Praw Osób Niepełnosprawnych (Komitet KPON), gdy jedno lub więcej ich praw wynikających z KPON zostało naruszonych. Skargi składane są na piśmie i komisja KPON w pierwszej kolejności bada ich dopuszczalności. Nie wszystkie skargi będą dopuszczane, ponieważ muszą one spełniać szereg kryteriów. Wśród nich jest to, że skarżący nie może być osobą anonimową i że wszystkie krajowe środki powinny zostać wyczerpane przed wniesieniem skargi do Komitetu KPON.[2]

Jeżeli skarga jest dopuszczalna, Komisja zbada zasadność skargi i sformułuję swoje poglądy i zalecenia dla Państwa będącego strona sporu. Może również zwrócić się do Państwa-Strony o sprawozdanie w sprawie środków podjętych w celu usunięcia naruszeń praw człowieka, do których doszło.

Ponadto Komitet KPON może zwrócić się do Państwa-Strony o podjęcie pilnych środków tymczasowych, „aby uniknąć ewentualnej nieodwracalnej szkody dla ofiary lub ofiar domniemanego naruszenia” (artykuł 4 PF).

b) Procedura dochodzeniowa.

Zgodnie z tą procedurą, osoby lub organizacje mogą wnieść skargę do Komitetu KPON w oparciu o „poważne i systematyczne naruszanie przez Państwo-Stronę praw ustanowionych w konwencji” (artykuł 6 PF). Jeżeli uda się zebrać wystarczające dowody i jeżeli te dowody są wiarygodne, Komisja może podjąć decyzję o rozpoczęciu dochodzenia, składającego się z kontroli i zbierania informacji, zwracając się do Państwa-Strony o przedstawienia uwag, prawdopodobnie prowadząc misję w kraju, i wydania raportu z rekomendacjami. Wyniki są również zawarte w sprawozdaniu komisji dla Walnego Zgromadzenia. To dochodzenie jest poufne i musi być przeprowadzone przy pełnej współpracy Państwowej Strony.

Państwa-Strony Protokołu Fakultatywnego mogą zrezygnować z procedury dochodzenia, w którym to przypadku procedura ta nie byłaby dostępna dla obywateli. Jednakże, w przypadku państw członkowskich UE, które są stronami Protokołu Fakultatywnego, żadne z nich nie zrezygnowało.

3. Jakie są warunki wykorzystania Protokołu Fakultatywnego?

Indywidualne osoby i organizacje rozważając wniesienie skargi do Komitetu KPON powinny sprawdzić, co następuje:

• Czy ich kraj jest stroną Protokołu Fakultatywnego. Pełną listę sygnatariuszy można znaleźć tutaj.
• Zdecydować, czy chcą korzystać z „komunikacji indywidualnej” czy procedury „dochodzeniowej”.
• W przypadku korzystania z procedury „komunikacji indywidualnej” należy sprawdzić, czy ich skarga spełnia wszystkie kryteria dopuszczalności. Można je znaleźć w artykule 2 Protokołu Fakultatywnego.

• W przypadku korzystania z procedury „dochodzeniowej”, należy upewnić się, że mają wystarczające i wiarygodne dowody (z różnych źródeł), aby udowodnić, że doszło do poważnych i systematycznych naruszeń praw wynikających z KPON w ich kraju.

4. Co, jeśli kraj nie ratyfikował Protokołu Fakultatywnego do KPON?

Nawet, jeśli Twój kraj nie ratyfikował Protokołu Fakultatywny do KPON, możesz mieć możliwość wniesienia skargi indywidualnej w ramach innego traktatu praw człowieka odnoszącego się do osób niepełnosprawnych:

• Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych
• Międzynarodowa Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej
• Konwencja w sprawie zakazu tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania
• Protokół Fakultatywny do konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji wobec kobiet
• Międzynarodowa konwencja o ochronie wszystkich pracowników migrujących i członków ich rodzin
• Międzynarodowa konwencja o ochronie wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem (jeszcze nie obowiązuje)

Następujące traktaty zezwalają na procedury dochodzeniowe w kwestii poważnych i systematycznych przypadków łamania praw człowieka:

• Konwencja w sprawie zakazu tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania
• Protokół Fakultatywny do konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji wobec kobiet

5. Przykładowe skargi

W pierwszej edycji Raportu Praw Człowieka, opublikowanym w grudniu 2016 roku, Europejskie Forum Osób Niepełnosprawnych (EDF) opisuje poszczególne zawiadomienia otrzymane przez Komitet PKON przeciwko Austrii, Włochom, Szwecji, Niemcom, Węgrom, Wielkiej Brytanii i Szwecji. Pełną listę orzecznictwa Komitetu KPON (sprawy) można znaleźć za pomocą tej wyszukiwarki.

Jedynym jak dotąd, uruchomionym przez członka ENIL, Disabled People Against Cuts (DPAC) [Osoby Niepełnosprawne Przeciwko Cięciom] dochodzeniem w ramach KPON było to przeciwko Wielkiej Brytanii. W wyniku tego postępowania, które toczyło się kilka lat, w październiku 2016 roku Komitet KPON opublikował raport, uznając, że w Wielkiej Brytanii rzeczywiście naruszono KPON. Komitet stwierdził, że „nie ma wiarygodnych dowodów na to, że granica poważnego lub systematycznego naruszania praw osób niepełnosprawnych nie została przekroczona przez Państwo-Stronę” i wydała szereg zaleceń dla rządu brytyjskiego, do podjęcia w trybie pilnym. Tekst raportu można znaleźć tutaj.

Aby uzyskać więcej informacji na temat Protokołu Fakultatywnego do KPON i etapów indywidualnej procedury komunikacji, jak również korzyści wynikających z zastosowania Protokołu Fakultatywnego należy zapoznać się ze stronami od 31 do 37 Podręcznika dla parlamentarzystów.

6. Z kim należy się skontaktować?

Indywidualne osoby i organizacje mogą skontaktować się z sekretariatem komisji KPON pisząc na adres crpd@ohchr.org. W temacie proszę wpisać „Prośba o informacje”. Można również skontaktować się z ENIL w celu uzyskania dodatkowych informacji, pisząc na adres secretariat@enil.eu.

Grudzień 2016

[1] Organizacja Narodów Zjednoczonych, Od wykluczenia do równości – Wykorzystanie praw osób niepełnosprawnych, Podręcznik dla parlamentarzystów w sprawie Konwencji O Prawach Osób Niepełnosprawnych oraz jej Protokołu Fakultatywnego, 2007.

[2] Pełna lista kryteriów dostępna jest w artykule 2 Protokołu Fakultatywnego.

Źródło: www.enil.eu