BIULETYN INFORMACYJNY OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Czarne napisy na białym tle - Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Nad napisem czarno biały Orzeł Polski.

List do Prezydenta RP

18 września br. przedstawiciele środowiska osób z niepełnosprawnościami przekazali na ręce dyrektor Biura Dialogu i Inicjatyw Obywatelskich Kancelarii Prezydenta – pani Grażyny Wereszczyńskiej, list do Pana Prezydenta Andrzeja Dudy

dotyczący realizacji w Polsce Konwencji ONZ o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami. List podpisany jest przez 130 organizacji pozarządowych działających na rzecz ponad miliona osób z różnymi niepełnosprawnościami, a także przez ich członków oraz przedstawicieli nauki.

Przekazanie listu było okazją do spotkania i zaprezentowania postulatów wynikających ze Społecznego Raportu Alternatywnego z realizacji Konwencji ONZ o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami, opracowanego przez szerokie grono ekspertów świata nauki oraz organizacji pozarządowych. Przedstawiciele sygnatariuszy listu przedstawili dyrektor Grażynie Wereszczyńskiej oraz pani Joannie Kamińskiej, ekspertce ds. osób z niepełnosprawnościami w Kancelarii Prezydenta, aktualne problemy związane z wdrożeniem przez Polskę Konwencji i wyzwań polityki społecznej w tym zakresie. Przypomnieli także o braku ratyfikacji przez Polskę Protokołu Dodatkowego do Konwencji i potrzebie odejścia od Oświadczenia Rządowego w sprawie mocy obowiązywania Konwencji.

Jak zadeklarowała dyrektor Grażyna Wereszczyńska, spotkanie to było początkiem dalszej współpracy na rzecz obywateli z niepełnosprawnościami i ich otoczenia.

Treść listu:

Szanowny Panie Prezydencie,

Jako przedstawiciele środowiska osób z niepełnosprawnościami i środowiska naukowego pragniemy pogratulować Panu wyboru na najwyższy urząd Rzeczypospolitej Polskiej i życzyć wytrwałości w realizacji konstytucyjnych zadań.

Doceniając podjęcie przez Pana Prezydenta dialogu ze środowiskiem osób z niepełnosprawnościami poprzez list z dnia 5 maja 2015 roku, sami również chcielibyśmy złożyć deklarację współpracy.

Wobec przypadającej 6 września trzeciej rocznicy ratyfikacji Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami, pragniemy podkreślić wagę i potrzebę efektywnego wdrażania jej postanowień. Konwencja nakłada na Państwo obowiązek zapewnienia osobom z każdą niepełnosprawnością dostępności wszystkich aspektów życia – między innymi w zakresie zatrudnienia, edukacji, kultury, transportu, wymiaru sprawiedliwości, a także dostępności architektonicznej, informacyjnej oraz w komunikowaniu się
– z uwzględnieniem uniwersalnego projektowania. W związku z powyższym, chcemy zwrócić uwagę Pana Prezydenta na kilka kwestii wymagających pilnych i skoordynowanych działań władzy publicznej (we współpracy z przedstawicielami środowiska osób z niepełnosprawnościami), w tym podejmowanie inicjatyw ustawodawczych.

Czytając Pana list skierowany do osób z niepełnosprawnościami, z radością przyjęliśmy, że dostrzega Pan, jak ważnym aspektem dla osób z niepełnosprawnościami jest „równoprawny dostęp do sfery zatrudnienia”. Uznajemy to stanowisko jako deklarację Pana Prezydenta do wdrożenia art. 27 Konwencji, który wskazuje, że każda osoba z niepełnosprawnością ma prawo do pracy w otwartym środowisku. Należy zatem prowadzić politykę państwa tak, aby w pierwszej kolejności stworzyć każdej osobie z niepełnosprawnością szansę na zatrudnienie na otwartym rynku pracy. Istnieje niewielka grupa osób, które z uwagi na wieloraką lub niezwykle utrudniającą funkcjonowanie niepełnosprawność lepiej realizują swoją aktywność zawodową na chronionym rynku pracy i te osoby wymagają największego wsparcia w tej formie zatrudnienia. Jednakże w dobie osiągnięć medycyny, techniki i procesów rehabilitacji oraz zmian w podejściu do niepełnosprawności większość osób z niepełnosprawnościami przy odpowiednim wsparciu jest w stanie pracować na otwartym rynku pracy. Z tego względu, jak najbardziej wskazane jest stymulowanie i wspieranie procesów sprzyjających przechodzeniu osób z niepełnosprawnościami z chronionego na otwarty rynek pracy, który powinien z czasem stać się dominującą formą zatrudnienia tych osób.

W tym kontekście prosimy Pana Prezydenta o ponowne przeanalizowanie poglądu – wyrażonego w odpowiedzi na pytania portalu niepelnosprawni.pl – że jest Pan przeciwko utrzymaniu obecnej tendencji przechodzenia pracowników z niepełnosprawnościami z chronionego na otwarty rynek pracy, bardziej opowiadając się za równowagą.

Istnieje potrzeba wspólnego wypracowania strategii polityki społecznej wobec osób z niepełnosprawnościami (celów, obszarów, instrumentów, kryteriów wsparcia itd.), a w ślad za tym systemu orzecznictwa. Polityka ta nie może, jak to ma miejsce w świetle obecnie obowiązujących regulacji prawnych, koncentrować się na dysfunkcjach, deficytach i podkreślaniu, do czego osoba z niepełnosprawnością nie jest zdolna. Zgodnie z konwencyjną definicją niepełnosprawności, polityka ta powinna określać, w jaki sposób można i należy wesprzeć osobę z niepełnosprawnością w korzystaniu przez nią ze wszystkich wolności i praw człowieka na równych zasadach z innymi. Niezależne i aktywne życie osób z niepełnosprawnościami oznacza konieczność zmiany systemu wsparcia, uwzględniającego zróżnicowane i elastyczne rozwiązania, które nie będą skazywały osoby niepełnosprawnej na całkowitą zależność od członków swojej rodziny lub na pobyt w domu pomocy społecznej. Zmiana ta zapewniłaby także zdecydowanie bardziej godne życie osobom wspierającym osoby z niepełnosprawnościami, których trudną sytuację Pan Prezydent także zauważa (w miejsce słowa „opiekun” postulujemy korzystanie z określenia „osoba wspierająca”).

Bardzo trafnie zauważył Pan Prezydent w swoim liście potrzebę prowadzenia godnego życia oraz możliwość osobistego rozwoju osób z niepełnosprawnościami. Dla wielu z nich sposobem do osiągnięcia tego jest proces deinstytucjonalizacji. Polega on na powstawaniu oraz rozwoju alternatywnych wobec domów pomocy społecznej form mieszkalnictwa (mieszkania wspomagane, rodzinne domy pomocy) oraz wsparcia osób z niepełnosprawnościami w ich środowisku lokalnym, między innymi przez rozwój usług asystentów osobistych. Takie formy wsparcia istnieją, jednak nie w postaci rozwiązań systemowych, a głównie jako rozwiązania wypracowane i realizowane przez organizacje pozarządowe, co nie zapewnia ciągłości, systematyczności, kompleksowości i co za tym idzie – skuteczności wsparcia.

Ważną kwestią jest zastąpienie instytucji ubezwłasnowolnienia systemem wspieranego podejmowania decyzji przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną. Taka zmiana nastąpiła w większości państw europejskich. Przyjęte przez nie regulacje pozwalają indywidualnie dostosować rozwiązania do możliwości każdej osoby i ukształtować zakres wsparcia z poszanowaniem woli osoby zainteresowanej w jak największym stopniu. Stanowisko organizacji międzynarodowych, a także Komitetu ONZ do spraw praw osób z niepełnosprawnościami jest w tej sprawie jednoznaczne
– ubezwłasnowolnienie narusza prawa człowieka i wyklucza z życia społecznego.

Znając stanowisko Pana Prezydenta na temat znaczenia rodziny w życiu każdego człowieka, chcielibyśmy zwrócić uwagę na fakt, że aktualnie polskie prawo uniemożliwia części osób z niepełnosprawnościami jej założenie. Nasze środowisko od dawna postuluje zmiany w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym mające na celu zniesienie zakazu zawierania małżeństw przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną.

Obszerną listę zidentyfikowanych przez nasze środowisko problemów dotyczących wykluczenia i dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami zawiera Społeczny Raport Alternatywny z realizacji Konwencji w Polsce, który wraz z kluczowymi postulatami pozwalamy sobie złożyć na ręce Pana Prezydenta. Stanowi on rezultat trwającej kilkanaście miesięcy pracy ponad 200 osób, które uczestniczyły w różnych etapach jego tworzenia. W proces powstawania Raportu zaangażowanych było kilkadziesiąt organizacji osób z niepełnosprawnościami i działających na ich rzecz, w tym największe i najbardziej reprezentatywne organizacje o zasięgu ogólnopolskim.

Szanowny Panie Prezydencie,

W swoich wystąpieniach podkreślał Pan nieodzowność nowego otwarcia w polityce społecznej, zauważenia głosu osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin. Jako przedstawiciele środowiska osób z niepełnosprawnościami i środowiska naukowego bardzo liczymy na inicjatywę Pana Prezydenta. Jesteśmy gotowi włączyć się w każde przedsięwzięcie zmierzające ku wdrożeniu nowoczesnej polityki w tym obszarze.

Chcielibyśmy poznać dokładniej Pana plany w odniesieniu do poruszanej tematyki. Jeśli byłby Pan Prezydent otwarty na spotkanie z przedstawicielami środowiska osób z niepełnosprawnościami, chętnie wzięlibyśmy w nim udział.

Z wyrazami szacunku oraz wielką nadzieją, że zapowiadana przez Pana Prezydenta Dobra Zmiana obejmie również problematykę istotną dla osób ze wszystkimi rodzajami niepełnosprawności

Grzegorz Kozłowski, Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym w imieniu własnym oraz następujących osób i organizacji:

  1. Barbara Abramowska, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
  2. Maciej Augustyniak, Fundacja Polska bez Barier
  3. Katarzyna Azjan, Stowarzyszenie „Niepełnosprawność – Jeden Front”
  4. Łukasz Banaszak, ekspert Polskiego Forum Osób Niepełnosprawnych w Europejskim Forum Osób Niepełnosprawnych
  5. Dr Joanna Bartnicka, Pełnomocnik Dziekana Wydziału Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej ds. osób niepełnosprawnych.
  6. Andrzej Bauman, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków
  7. Regina Bisikiewicz, Polski Instytut Otwartego Dialogu
  8. Katarzyna Bogacka, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Biuro ds. Zdrowia i Osób z Niepełnosprawnością
  9. Magdalena Bojarska, Fundacja Pomocy Młodzieży i Dzieciom Niepełnosprawnym „Hej, Koniku”
  10. Jerzy Borowiec, Pełnomocnik Rektora Politechniki Wrocławskiej ds. Osób Niepełnosprawnych
  11. Ewa Brożek, Fundacja Parent Project Muscular Dystrophy
  12. Bolesław Bryński, Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych i Ich Przyjaciół „Trwać w Nadziei”
  13. Dr Marzena Buchnat, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Zakład Pedagogiki Specjalnej
  14. Prof. dr hab. Iwona Chrzanowska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  15. Dr hab. med. Andrzej Cechnicki, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Collegium Medicum, Katedra Psychiatrii, Zakład Psychiatrii Środowiskowej; Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Psychiatrii i Opieki Środowiskowej
  16. Mariusz Cyrulewski, Uniwersytet Szczeciński, Zakład Strategii i Bezpieczeństwa Europejskiego
  17. Dr hab. Beata Cytowska, Uniwersytet Wrocławski, Instytut Pedagogiki, Zakład Edukacji Osób z Niepełnosprawnością
  18. Dominik Czerkawski, Stowarzyszenie Studentów z Niepełnosprawnościami Politechniki Poznańskiej „Nieprzeciętni”
  19. Joanna Czopek, Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Niepełnosprawnych „SZANSA”
  20. Anna Maria Dukat, Business Centre Club
  21. Roman Durda, Pełnomocnik Rektora ds. Studentów Niepełnosprawnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
  22. Ryszard Dziewa, Fundacja „Świat według Ludwika Braille’a”
  23. Rafał Dziurla, Polska Unia Zatrudnienia Wspomaganego
  24. Dr Ilona Fajfer-Kruczek, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Zakład Pedagogiki Specjalnej w Cieszynie
  25. Anna Florek, Fundacja CZAS DZIECIŃSTWA
  26. Prof. dr hab. Zenon Gajdzica, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Zakład Pedagogiki Specjalnej w Cieszynie
  27. Agata Gawska, Fundacja Aktywizacja; Sieć Pozarządowych Instytucji Rynku Pracy
  28. Dr hab. Barbara Gąciarz, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Humanistyczny
  29. Dr Zbigniew Głąb, Stowarzyszenie Projektowo Badawcze „Instytut Działań Społecznych”
  30. Anna Góral, Stowarzyszenie Inicjatyw Kobiecych
  31. Anna Grabowska, Fundacji „Promyk Słońca”
  32. Elżbieta Graf, Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną „Kamienna Tęcza”
  33. Paweł Gwóźdź, Komisja Dialogu Obywatelskiego ds. Wdrażania Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych przy Urzędzie Miasta Łodzi
  34. Agnieszka Haremska, Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Autyzmem ProFUTURO
  35. Dominika Hoft, Zrzeszenie Studentów Niepełnosprawnych Uniwersytetu Adama Mickiewicza „Ad Astra”
  36. Hanna Hybicka, Polskie Towarzystwo Stomijne POL-ILKO
  37. Małgorzata Jarosz-Jarszewska, Fundacja Polskich Kawalerów Maltańskich w Warszawie POMOC MALTAŃSKA
  38. Alina Kaszkiel-Suska, Fundacja Oparcia Społecznego Aleksandry „FOSA”
  39. Beata Kazimierczak, Stowarzyszenie na rzecz Propagowania Wspomagających Sposobów Porozumiewania się „Mówić bez Słów”
  40. Grażyna Kierstan-Weiss, Wielkopolski Związek Inwalidów Narządu Ruchu
  41. Lidia Klaro-Celej, Warszawskie Forum Inicjatyw na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną; doradca metodyczny m. st. Warszawy w zakresie kształcenia specjalnego
  42. Dr Krzysztof Koman, Fundacja Pomocy Ludziom Niepełnosprawnym
  43. Dr hab. Danuta Kopeć, Uniwersytet Adama Mickiewicz w Poznaniu
  44. Prof. dr hab. Aniela Korzon, Dolnośląska Szkoła Wyższa, Polski Komitet Audiofonologii
  45. Krzysztof Kotyniewicz, Fundacja Opatrzność
  46. Dr hab. Beata Kowalska, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Instytut Socjologii
  47. Dr Joanna Kowalska, Uniwersytet Warszawski
  48. Maciej Kowalski, Spółdzielnia Socjalna FADO
  49. Piotr Kowalski, Fundacja Sudsidium
  50. Jolanta Kramarz, Fundacja Vis Maior
  51. Ewa Krawczyk, Fundacja Pomóż Innym
  52. Katarzyna Krawczyk, Fundacja KSK
  53. Dr Paweł Kubicki, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
  54. Dr hab., prof APS Małgorzata Kupisiewicz, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, Instytut Pedagogiki Specjalnej, Zakład Surdopedagogiki
  55. Piotr Kuźniak, Fundacja Imago
  56. Lidia Lempart, Stowarzyszenie Rodziców i Przyjaciół Dzieci z Wadą Słuchu ORaToR
  57. Agnieszka Lewonowska-Banach, Rada ds. Zdrowia Psychicznego przy Ministerstwie Zdrowia
  58. Filip Loba, Rada Studentów z Niepełnosprawnością Politechniki Łódzkiej; Komisja ds. niepełnosprawności Parlamentu Studentów RP
  59. Dr Katarzyna Lis, Pełnomocnik Rektora ds. Osób Niepełnosprawnych Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu
  60. Kajetana Maciejska-Roczan, Polski Związek Głuchych
  61. Marek Mackiewicz, University of Sheffield
  62. Justyna Mańkowska, Fundacja na Rzecz Rozwoju Audiodeskrypcji KATARYNKA
  63. Dr hab. Barbara Marcinkowska, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, Instytut Pedagogiki Specjalnej
  64. Justyna Markitoń, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych Uniwersytetu Szczecińskiego
  65. Monika Mazur-Rafał, Fundacja Humanity in Action Polska
  66. Zenon Michajłowski, Stowarzyszenie IDEA 2000
  67. Bartosz Mioduszewski, WRZOS Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnych
  68. Mariusz Mituś, Podkarpacki Związek Organizatorów Zakładów Aktywności Zawodowej
  69. Dariusz Mokosa, Instytut Independent Living – International Team on Wheelchairs
  70. Tomasz Musielski, Łódzki Sejmik Osób Niepełnosprawnych
  71. Anna Nowak, Stowarzyszenie na Rzecz Dzieci i Młodzieży z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym
  72. Artur Nowakowski, Stowarzyszenie Verba Veritatis
  73. Katarzyna Ośmiałowska, Centrum Kształcenia Języka Migowego
  74. Małgorzata Pacholec, Polski Związek Niewidomych
  75. Paweł Parus, Stowarzyszenie Klub Kibiców Niepełnosprawnych; Dolnośląska Wojewódzka Społeczna Rada ds. Osób Niepełnosprawnych
  76. Prof. dr hab. Mirosław Patalon, Akademia Pomorska w Słupsku
  77. Piotr Pawłowski, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji; Fundacja Integracja
  78. Mikołaj Piekut, Pełnomocnik Rektora i Kanclerza ds. Osób Niepełnosprawnych Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy
  79. Dr hab., Prof. UKW Dorota Podgórska-Jachnik, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy; Miejska Społeczna Rada ds. Osób Niepełnosprawnych w Łodzi
  80. Anna Puławska-Rodzik, Fundacja Eudajmonia
  81. Małgorzata Radziszewska, Stowarzyszenie Kobiet Niepełnosprawnych One.pl
  82. Krzysztof Peda, Stowarzyszenie Twoje Nowe Możliwości
  83. Barbara Planta, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych i Słabowidzących w Krakowie
  84. Dr Anna Rdest, Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego
  85. Dr hab. Marek Rembierz, Uniwersytet Śląski w Katowicach
  86. Filip Rodzik, Klub Sportowy Skorpion Polkowice
  87. Dr Katarzyna Roszewska, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Prawa i Administracji
  88. Dr Mirosław Rutkowski, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Uniwersyteckie Centrum Wsparcia i Rehabilitacji
  89. Anna Rutz, Fundacja Elektrownia Inspiracji
  90. Dr Agnieszka Rymsza, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie
  91. Ilona Rzemieniuk, Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom z Ukrytymi Niepełnosprawnościami im. H. Aspergera „NIE-GRZECZNE DZIECI”
  92. Jolanta Sałaj, Wrocławskie Stowarzyszenie Opieki Nad Dziećmi i Osobami Specjalnej Troski
  93. Małgorzata Silny, Rada projektu Społeczny Raport Alternatywny
  94. Prof. dr hab. Krystyna Slany, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Instytut Socjologii
  95. Katarzyna Skalska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Zespół ds. Studentów Niepełnosprawnych
  96. Dr Wojciech Skiba, Uniwersytet Wrocławski, Wydział Nauk Społecznych
  97. Ewa Sobocińska, Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych w Zduńskiej Woli
  98. Elżbieta Sowa, Fundacja na Rzecz Niepełnosprawnych Dzieci, Młodzieży i Dorosłych „ZAPEWNIĆ PRZYSZŁOŚĆ”
  99. Dr Joanna Staręga-Piasek, Instytut Rozwoju Służb Społecznych
  100. Dr Monika Struck-Peregończyk, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
  101. Dr hab., prof. UW Ryszard Szarfenberg, Uniwersytet Warszawski, Instytut Polityki Społecznej; Polski Komitet Europejskiej Sieci Przeciw Ubóstwu
  102. Magdalena Szarota, Lancaster University; Society for Disability Studies
  103. Dr Renata Szczepanik, Uniwersytet Łódzki
  104. Prof. dr hab. Bogdan Szczepankowski, Polska Rada Języka Migowego
  105. Małgorzata Szumowska, Niewidzialna Wystawa
  106. Scholastyka Śniegowska, Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego
  107. Joanna Sztobryn-Giercuszkiewicz, Politechnika Łódzka, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych
  108. Prof. dr hab. Bogusław Śliwerski, dr h.c. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
  109. Piotr Todys, Fundacja TUS
  110. Beata Tomecka-Nabiałczyk, Stowarzyszenie Niepełnosprawnych Studentów i Absolwentów Uniwersytetu Łódzkiego
  111. Dr Małgorzata Trojańska, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
  112. Jakub Waszak, Pełnomocnik ds. niepełnosprawności Parlamentu Studentów Rzeczypospolitej Polskiej
  113. Aleksander Waszkielewicz, Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego
  114. Prof. dr hab. Roman Wieruszewski, Polska Akademia Nauk, Instytut Nauk Politycznych, Poznańskie Centrum Praw Człowieka
  115. Joanna Witkowska, Fundacja Pies Przewodnik
  116. Aleksandra Włodarczyk, Fundacja Hipoterapia – Na Rzecz Rehabilitacji Dzieci Niepełnosprawnych
  117. Aleksandra Włodarska vel Głowacka, Polska Fundacja Pomocy Dzieciom Niedosłyszącym – ECHO
  118. Kinga Wojaczek, Stowarzyszenie Innowacji Społecznych „Ukryty Potencjał”
  119. Dr Agnieszka Wołowicz-Ruszkowska, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej; Special Interest Research Group on Parents and Parenting with Intellectual Disabilities, IASSIDD.
  120. Krzysztof Wostal, Polska Fundacja Osób Słabosłyszących
  121. Anna Woźniak-Szymańska, Koalicja na Rzecz Osób z Niepełnosprawnością
  122. Andrzej Wójtowicz, Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie
  123. Dr hab. inż. arch. Marek Wysocki, Politechnika Gdańska, Centrum Projektowania Uniwersalnego
  124. Izabela Zabielska, Stowarzyszenie Otwarte Drzwi
  125. Jacek Zadrożny, Fundacja Vis Maior
  126. Prof. dr hab. Marzenna Zaorska, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Nauk Społecznych, Katedra Pedagogiki Specjalnej
  127. Adam Zawisny, Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Osób Zagrożonych Wykluczeniem Społecznym „KOLOMOTYWA”
  128. Dr Monika Zima-Parjaszewska, Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
  129. Krystyna Żaryn, SP ZOZ Szpital Bielański, Psychiatryczny Zespół Leczenia Środowiskowego
  130. Katarzyna Żeglicka, Stowarzyszenie Strefa Wenus z Milo
  131. Przemysław Żydok, Grupa ON Inclusion 14-20
Facebook

Ta strona wykorzystuje pliki cookies, aby zapewnić jak najlepszą optymalizację treści na niej zawartych. Czytaj więcej o polityce prywatności i plikach cookies